Հայերենի երկհնչյունները
Հիշի՛ր՝
Հայերենում յ կիսաձայն հնչյունին կարող է գումարվել որևէ ձայնավոր հնչյուն. այդ երկուսը միասին՝ յ+ ձայնավոր՝ ա, ո, ու, ի, ե, կոչվում են երկհնչյուն: Յ կիսաձայնը, եթե երկու ձայնավորների միջև է, երկհնչյուն կազմում է իրենից հետո եկող ձայնավոր հնչյունի հետ․ օրինակ՝ հեռանայիր բառում երկհնչյունը յի-ն է, ոչ թե այ-ը։
Հայերենի երկհնչյուններն են՝
այ, յա, եյ, յե, յի, ույ, յու, ոյ, յո։
Առաջադրանք՝
Յուրաքանչյուր երկհնչյունով գրի՛ր երեքական բառ։
այբուբեն,այրի, կյանք,յասաման,թեյ,ամայություն,հայերեն, հայելի,լեռնային,յուղ, բույս , հույս, հյութ,գոյական, յոթ,յոդ.
1. Տեքստի չորս բառերում տառի փոխարեն վանդակ է դրված, դո’ւրս գրիր այդ բառերը՝ լրացնելով բաց թողած տառերը:
փռած
երբ
արջին
փախչում
2. Տեքստում ընդգծված նախադասության մեջ պար են խաղում, բառակապակցությունը արտահայտի՛ր մեկ բառով:
պարում են, զվարճանում են,պարախաղ
3. Տեքստից դուրս գրի՛ր տրված բառերի հականիշները.
ա/լույս -մութ
բ/թաց -չոր
գ/ջահել —ծեր, հասակավոր, տարեց
դ/կենդանի— անկենդան, մեռած, մահացած
4. Կազմի՛ր երկու նախադասություն՝ անտառ բառը օգտագործելով ուղիղ և փոխաբերական իմաստներով:
Անտառում շատ մութ էր:ուղիղ իմաստներով
Այս մարդը ` անտառ է ինձ համար:փոխաբերական իմաստներով
5. Ո՞րն է ագռավի ձայն դարձվածքի ճիշտ իմաստը.
ա/գեղեցիկ ձայն բ/բարձր ձայն
գ/ուժեղ, խլացնող ձայն
դ/կոշտ, կոպիտ ձայն
6. Ի՞նչ էին անում ընդգծված նախադասության մեջ. ա/գայլերը բ/վարազները գ/ծառերը դ/արջերը
ա. Ոռնում են գայլերը, դունչը լուսնյակին մեկնած,
բ. Վարազները ժանիքով վարում են սև հողը, աշունքվա փռած կաղիններ ժողովում:
գ.Ծառերն ընկնում են, փտում, ընկած ծառերի տեղ նորն է ծլում:
դ. Արջերը պար են խաղում, սուլում են չոբանի պես, , Եթե տկար մի խոզ ետ մնա մյուսներից, արջը թաթի մի հարվածով ճեղքում է փափուկ վիզը, մի երկու պատառ լափում, լեշը ծածկում չոր ցախով ու տերևներով: Արջը տանձ է ուտում, իրար թաթով են տալիս, թավալգլոր են լինում չոր տերևների վրա, դարան մտնում, հենց որ զգում են վայրի խոզերի մոտենալը:
7. Տեքստում ընդգծված բառերից ստացի՛ր բայեր:
երկար—երկարում
որսի- որսում է
հարվածով- հարվածում
երկյուղ — սարսափել
9. Տեքսում ընդգծված նախադասություններից դուրս գրիր երկու ստորոգյալ:
ընկնում են, փտում, ծլում.
10. Այն ի՞նչն է, այն ի՞նչը. Պոզեր ունի այծ ճէ, Թևեր ունի, թռչուն չէ: —միաեղջյուր.
11. Տեքստը բաժանիր երկու մասի և վերնագրի՛ր:
1.Մթնաձորի անտառը
2.Անտառի բնակիչները
12. Ինչպիսի՞ աշխարհ էր Մթնաձորը: ա/մուգ-կանաչ բ/արահետներով ու բացատներով հարուստ գ/կուսական ու վայրի դ/քարածուխի հսկա շերտերով հարուստ
գ/կուսական ու վայրի
15. Պատմվածքում ի՞նչը քեզ դուր չեկավ:
ինձ դուր չեկավ պատմվածքը , այն շատ անգույն պատմվածք էր:
Ակսել Բակունց Մթնաձոր
Մթնաձոր տանող միակ արահետն առաջին ձյունի հետ փակվում է. մինչև գարուն ոչ մի մարդ ոտք չի դնում անտառներում: Սակայն Մթնաձորում այժմ էլ թավուտ անտառներ կան, ուր ոչ ոք չի եղել: Ծառերն ընկնում են, փտում, ընկած ծառերի տեղ նորն է ծլում, արջերը պար են խաղում, սուլում են չոբանի պես, ոռնում են գայլերը, դունչը լուսնյակին մեկնած, վարազները ժանիքով վարում են սև հողը, աշունքվա փ□ած կաղիններ ժողովում: Մի ուրույն աշխարհ է Մթնաձորը, քիչ է ասել կուսական ու վայրի: Թվում է, թե այդ մոռացված մի անկյուն է այն օրերից, եր□ դեռ մարդը չկար, և բրածո դինոզավրը նույնքան ազատ էր զգում իրեն, ինչպես արջը մեր օրերում: Գուցե այդպես է եղել աշխարհն այն ժամանակ, երբ քարածուխի հսկա շերտերն են գոյացել և շերտերի վրա պահել վաղուց անհետացած բույսերի ու սողունների հետքեր: Հիմա էլ Մթնաձորում մուգ-կանաչ մաշկով խլեզներ կան՝ մարդու երես չտեսած, մարդուց երկյուղ չունեցող: Պառկում են քարերի վրա, արևի տակ. ժամերով կարող եք նայել, թե ինչպես է զարկում փորի մաշկը, թույլ երակի պես, կարող եք բռնել նրանց: Խլեզները Մթնաձորում մարդուց չեն փա□չում: Բարձր են Մթնաձորի սարերը. դրանից է, որ ամռան երկար օրերին էլ արևը մի քանի ժամ է լույս տալիս Մթնաձորի անտառներին: Եվ երբ հեռավոր հարթավայրերում արևը նոր է թեքվում դեպի արևմուտք, Մթնաձորում ստվերները թանձրանում են, սաղարթի տակ անթափանց խավար է լինում, արջերը որսի են դուրս գալիս, վարազներն իջնում են ջուր խմելու, իր որջի առաջ զիլ ոռնում է գայլը, ոռնոցը հազարբերան արձագանքով զրնգում է Մթնաձորում: Գիշեր է դառնում, և գիշերվա հետ որսի են ելնում Մթնաձորի բնիկները: Արջը տանձ է ուտում, իրար թաթով են տալիս, թավալգլոր են լինում չոր տերևների վրա, դարան մտնում, հենց որ զգում են վայրի խոզերի մոտենալը: Արջը գիտե վարազի ժանիքի թափը, նախահարձակ չի լինում: Եթե տկար մի խոզ ետ մնա մյուսներից, արջը թաթի մի հարվածով ճեղքում է փափուկ վիզը, մի երկու պատառ լափում, լեշը ծածկում չոր ցախով ու տերևներով, քար դնում վրան,
փնթփնթալով հեռանում, մինչև լեշը հոտի: Եթե հանկարծ վարազները լսեն ետ մնացած խոզի ճիչը… Սրածայր թրերի պես շողշողում են ժանիքները, անշնորհք շարժումներով ար□ին մնում է բարձրանալ կաղնու վրա: Կատաղի ձիերի պես վարազները վրնջում են, ժանիքներով ակոսում կաղնու տակ, զարկում ծառի բնին: Մթնաձորի ծերունի անտառապահը մի գարունքի տեսել է վարազի կմախքը` ժանիքը մինչև արմատը խրված ծառի բնում, ծառի ճյուղի արանքում արջի սատկած քոթոթին:
Վիկտորիա Հովհաննիսյան Ｖｉｋｔｏｒｉａ Ｈｏｖｈａｎｎｉｓｙａｎ 